Edirne Belediyesi Tarihi Binası

MİMARİ ÖZELLİKLERİ VE TARİHSEL SÜRECİ
 

Osmanlı Devleti’nin XIX. yüzyıl döneminde Edirne'de hükümet konağı, belediye binası, askeri daireler, okullar, askeri depolar, kışlalar, hastaneler gibi Batı Mimari üslubunda binalar inşa edilmiştir. Modernleşme döneminde inşa edilen Edirne Belediye Binası, dönemin mimari anlayışını ve kentsel yönetim yapısındaki değişimi yansıtan önemli bir yapıdır. Babademirtaş Mahallesi, Mimar Sinan Caddesi üzerinde konumlanan bina, kent belleğinde önemli bir yer tutmaktadır.

Tarihsel Gelişimi

Edirne'de modern belediyecilik, 1867-1868 (H.1284) yılında Vali Hurşit Paşa döneminde "Daire-i Belediye" adıyla başlamıştır. Kuruluşundan bugünkü binasına taşınana kadar geçen sürede belediye teşkilatı çeşitli binalarda hizmet vermiştir. 

Napolyon Bonapart'a karşı Akka Kalesi'ni savunmasıyla ünlü Osmanlı veziri Cezzâr Ahmed Paşa’nın torunu ve 1908’ de Fransız uzmanlara imar planı da hazırlatan Belediye Başkanı Cezzarzâde Dilâver Bey'in girişimleriyle 1898-1899 (H.1316) yılında temeli atılan bina, 5.000 küsur lira harcanarak inşa edilmiştir. Yapının projesi, dönemin önemli mimarlarından, Edirne Harbiye Okulu Öğretmeni ve belediye mühendisi,  Edirneli Nazif Akanlar tarafından hazırlanmıştır. Yapı hakkında Dr. Rıfat Osman; “Edirne'de ilk defa olarak "H.1284-M.1867" Vali Hurşit Paşa tarafından kurulan "Daire-i Belediye" bazı eski binalarda çalışmakta iken şimdiki bina Belediye Başkanlarından Cezzarzâde Dilaver Beyin çabası ile "H. 1316-M.1898" senesinde 5000 küsur lira harcanarak yaptırılmıştır. İki katlı, 10 oda ve 2 salonu vardır. Bulgar istilâsında bu bina Belediye Meclisi tarafından "Kral Köşkü" olmak üzere Bulgar Kralı Ferdinand'a ayrıldığından Belediye Dairesi Sanat Okuluna taşınmıştır.

"H.1330-M.1911" tarihinden sonra yanındaki evler ve önündeki dükkânlar kamulaştırılarak yıktırılmış ve Batı yöndeki bahçe genişletilmiş ve Sağlık Müdürlüğü binası yaptırılmıştır.” şeklinde bilgi vermektedir.

Sanat tutkunu Edirne Belediye Başkanı Dilaver Bey, belediye binasını sanatsal açıdan zenginleştirmek için önemli adımlar atmıştır. Belediye binasını süslemek amacıyla bazı tabloları özel olarak sipariş etmiştir. Askeri ressam şehit Hasan Rıza'dan satın alınan tablolar hem binanın odalarını güzelleştirmiş hem de belediyeye nadide bir sanat koleksiyonu kazandırmıştır. Ressam Hasan Mehmed’e ait olan “Kızıldeniz Manzarası”, Ressam Topçu Kaymakamı Reşid’e ait “Geyikli Manzara” ile Ressam Ohannes Kurkdjian’ın 1902 yılı Edirne Belediye Meclis Üyelerini resmettiği Belediye Meclis Salonu'nda sergilenen eserler ile yapının 1. katı sofa kısmında kurumun tarihine tanıklık eden belediye başkanlarının fotoğrafları özel bir yere sahiptir.

Meclis salonunda bulunan iki adet renkli çini soba, mekânın hem ısınma ihtiyacını karşılamakta hem de görsel zenginlik katmaktadır. Meclis salonundaki görkemli avizeler ile binanın giriş ve üst katındaki odalarda sergilenen kıymetli tablolar, mekânın sanatsal ve tarihi değerini daha da artıran önemli unsurlardır. 

Tarihi Önemi 
Atatürk'ün Ziyareti 

Mustafa Kemal Atatürk'ün 21-25 Aralık 1930 tarihindeki Edirne ziyareti sırasında konuk edildiği oda, 21 Aralık 1978'de "Atatürk Odası" olarak düzenlenmiştir. Bu odada, Atatürk'ün ziyaretine ait fotoğraflar ve dönemin eşyaları sergilenmektedir. Belediye'nin üst kattaki odaları, Atatürk ve yanında bulunan kardeşi Makbule (Atadan), İçişleri Bakanı Şükrü (Kaya), Ali Sait Paşa, milletvekillerinden Kılıç Ali, Recep (Peker), Salih (Bozok), Reşit Galip, Ruşen Eşref (Onaydın), Genel Sekreter Tevfik (Bıyıklıoğlu), Hasan Rıza (Soyak), Başyaver Rüsuhi ve öteki konuklar için dayanıp döşenmiştir.

Ayrıntılı Bilgi İçin: https://www.edirne.bel.tr/Kultur/Detay?kulturId=70570a6a-3cdf-452a-88a6-42c39fab7a15

Bulgar ve Yunan İşgali Dönemi

Balkan savaşında bina yabancı devletlerin karargâhı olması nedeniyle Sanayi-i Hamidiye (Endüstri Meslek Lisesi) binasına taşınmış ve savaştan sonra tekrardan aynı binaya gelmiştir. Balkan Savaşı’nda Bulgar Kralı Ferdinand belediye binasında kalmıştır. Yunan işgali sırasında ise Kral I. Aleksandros belediye binasında kalmıştır. 

Koruma Statüsü

Yapı, tarihsel ve mimari öneminden dolayı E.K.T.V.K. Kurulu'nun 04.07.2003 tarih ve 7697 numaralı kararıyla tescillenmiş ve koruma altına alınmıştır.

Mevcut Binanın Mimari Özellikleri
Yapısal Karakteristikler

- Bodrum üstü, zemin ve bir kattan oluşan yığma taş tekniğiyle yapılmıştır.

- 10 oda ve 2 sofa yer almaktadır. 

- 80 cm yüksekliğinde beyaz taş kaplama su basmanı bulunmaktadır.

- Geniş bahçe içerisinde konumlanmıştır.

Cephe Özellikleri

- Çift kanatlı ahşap giriş kapısı bulunmaktadır.

- Kat arası ve çatı parapeti hizasında dışa taşkın silmeler mevcuttur.

- Eli böğründe biçimli ayaklarla desteklenen çatı silmeleri bulunmaktadır.

- Beyaz taş örgülü köşe vurgulamaları bulunmaktadır.

- Yuvarlak kemerli, dikdörtgen formlu ahşap pencereler görülmektedir. 

- Kaideli, başlıklı ve kilit taşı gibi Neo-Klasik üsluplu vurgulanan sütuncelerle çerçevelenmiş pencereler bulunmaktadır.

- Pembe ve beyaz renk kullanımıyla zenginleştirilmiş cephe süslemeler görülmektedir. 

- Ön cephede balkonlu giriş düzenlenmiştir. 

Kaynakça
 

Mehmet Kökrek, Edirne Şahideleri, Türk Kültür Dergisi, Ekim 2015, s.21

Mehmet Önder, Atatürk'ün Edirne'ne Gelişleri, Türkiye İş Bankası Kültür Sanat Eki, Sayı:39 ,1998,s.8-9

Ratıp Kazancıgil, Edirne Müşirlik Binasının Hizmete Açılışı ile Edirne Belediye Binasının Temelinin Atılışı, Yöre Dergisi, 116.sayı, Kasım, s.7-8

Rıfat Osman, çvr. Ratıp Kazancıgil, Edirne Rehnüması, İstanbul 2013, S.74

Semavi Eyice, "EDİRNE", TDV İslâm Ansiklopedisi, https://islamansiklopedisi.org.tr/edirne#2-mimari (13.11.2024).

Sennur AKANSEL, Edirne Kaleiçi Geleneksel Konutlarının Plan ve Cephe Özellikleri, Trakya Üniversitesi, Mühendislik Mimarlık Fakültesi, Mimarlık Bölümü, EDİRNE, 2004, s103.

BELEDİYEDE YER ALAN TARİHİ TABLOLAR

İstanbul’un Kuşatılması Sırasında Fatih`in Gemileri Karadan Yürütmesine Nezareti, 1896

Sanatçı : (Şehit)Hasan Rıza 

Havuz Başında Gergef İşleyen Kızlar, 1319/ 1903-1904.

Sanatçı : (Şehit)Hasan Rıza